Dede Korkut Kimdir?
Korkut Ata olarak da bilinen Dede Korkut, Dede Korkut kitabında bulunan hikayelerin anlatıcısı olan ozandır. Oğuz Türklerinin eski destanlarında yer alan Dede Korkut, yarı efsanevi bir bilge olarak hayatımızda yer alır.
Dede Korkut kabile teşkilatını koruyan, bozkır hayatının törelerini ve geleneklerini bilen, yüceltilip kutsallaştırılmış bir efsane olarak hayatımızdaki yerini hala koruyor. Türklerin en eski destanı olan Dede Korkut kitaplarında anlatıcı olarak yer alan Dede Korkut bazı kitaplarda müşavirlik ve vezirlik yapmış olan bir Müslüman Türk valisi olarak tanıtılırken bazı kitaplarda ise bir Şaman olarak belirtilmiştir.
Oğuzların İslam’ı kabul etmeden önceki döneminde bir kahin olarak anlatılan Dede Korkut, İslamlaşma süreci sonrasında evliya kimliğine bürünmüştür. Kırgız ve Kazak bahşılarının piri olarak kabul edilen Dede Korkut, rivayete göre Kırgız şamanlarına türkü söylemeyi ve kopuz çalmayı öğreten kimsedir. Evliya gibi görünen ve çok uzun yıllar yaşadığı söylenen Dede Korkut için “Ölü desem ölü değil, diri desem diri değil” diye söylenir. Türk tarihine ışık tutan ve yüzyıllardan bu yana hikayeleri dilden dile dolaşan Dede Korkut, uzun yüzyıllar daha dilden dile dolaşan hikayeleri ile bizimle olacak.
Farklı kaynaklar Dede Korkut’un hayatını farklı şekilde lanse eder. Dede Korkut’tan bahsedilen ilk kaynak İlhanlı veziri Reşidüddin’in Câmiü’t tevârih olarak bilinir. Dede Korkut hikayeleri Orta Asya’da şekillenmiştir. Türklerin Müslüman olmalarından sonra çevre ve din motiflerine göre bazı değişikliklere uğrayan bu hikayeler günümüzde Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yaşamaya devam ediyor. 750’li yıllarda dilden dile dolaşan Dede Korkut hikayeleri 15. ve 16. yüzyıla gelindiğinde meçhul bir kimse tarafından yazıya dökülmüştür. İçerisinde hikmeti ve güzel sözleri barındıran Dede Korkut hikayelerinde beyler ve hanlar ile ilgili methiyeler dizilmiştir. Türklerin tarihine ait rivayetlerin de bulunduğu bu hikayelerde Türk töresine ait birçok konu yer alır.
Dede Korkut Hikayeleri Nelerdir?
Edebiyatımızda önemli bir yere sahip olan Dede Korkut, destandan halk hikayesine geçişte önemli bir öncüdür. Büyük bir hikmet ve bilgi sahibi olan Dede Korkut’un 12 adet farklı varyantlardan oluşan hikayesi mevcuttur. Dede Korkut kitabının önsözünde bu bilgenin Hz. Muhammed (SAV) zamanında yaşadığı ifade edilir. UNESCO listesine giren Dede Korkut, bu sayede her geçen gün daha fazla kişi tarafından araştırılıyor ve hikayeleri daha geniş bir kitleye ulaşıyor. Dede Korkut’un bilinen 12 hikayesi şu şekildedir;
- Uşun Koca Oğlu Segrek
- Begin Oğlu Emren
- Basat’ın Tepegöz’ü Öldürmesi
- Kazılık Koca Oğlu Yegenek
- Kanlı Koca Oğlu Kanturalı
- Duha Koca Oğlu Deli Dumrul
- Kazan Bey Oğlu Uruz’un Tutsak Olması
- Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek
- Salur Kazan’ın Evi Yağmalanması
- Dirse Han Oğlu Boğaç Han
- Salur Kazanın Tutsak Olup Oğlu Uruz’un Çıkarması
- İç Oğuz’a Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü
Dede Korkut Hikayeleri Özellikleri Nelerdir?
Dede Korkut hikayeleri Azeri Türkçesi ile hazırlanmıştır. Bu hikayelerde nesir ile nazım iç içe geçmiştir. Eserin yazarının belirli olmadığı bu hikayeler 15. yüzyılda yazılmıştır. Boylar arasındaki savaşı ifade eden hikaye konularının arasında kahramanlık, yiğitlik ve aşk da vardır.
Dede Korkut hikayelerinin içerisinde Oğuzların kendi iç mücadeleleri ve çevredeki boylar ile aralarındaki savaşlar konu alınır. Eserlerde geçen Dede Korkut, bir halk ozanı olarak yer alır. Eserlerin içerisinde İslam dini ile ilgili özellikler bulunur. Aynı zamanda Türklerin eski yaşam stilleri ile ilgili ayrıntıları da vardır. Gerçeğe uygun olaylar ve olağanüstü olaylar bir arada kullanılmıştır. 12 hikayeden oluşan Dede Korkut hikayeleri bir önsöz ile başlar.
